De talen in Suriname

In Suriname leven verschillende etnische groepen samen die hun eigen taal meebrengen. De oorspronkelijke bewoners van het land zijn indianen, waarvan er nog ongeveer twaalfduizend zijn. Het grootste deel van de hedendaagse bevolking is afkomstig uit Indonesië (het eiland Java), China en andere delen van Azië. In Suriname leven onder andere creolen, marrons, Chinezen, Hindoestanen, Javanen, maar ook Brazilianen, Libanezen en joden samen. De talen die in Suriname gebruikt worden, kunnen in de volgende groepen ingedeeld worden: Indianentalen, Creooltalen, Aziatische talen en Europese talen.

Inhoudsopgave

1. Indianentalen
2. Creooltalen
3. Aziatische talen
4. Europese talen
5. Belangstelling voor talen in Suriname

Rachim woont in Suriname en heeft Indonesische voorouders. Hij spreekt verschillende talen.


Indianentalen

Tot de groep van de Indianentalen behoren Caraïbse talen en Arowaktalen. Het zijn inheemse talen van Suriname: deze talen werden gesproken door de oorspronkelijke bewoners van het gebied. De talen die deze Indianenstammen spreken, komen voor in een groter deel van het Caraïbisch gebied en de noordkust van Zuid-Amerika. Het is niet helemaal duidelijk hoeveel sprekers er vandaag in totaal nog zijn. Sommige inheemse talen zijn bijna uitgestorven.

De video gaat over de rechten van de Indianen in Suriname.

 


Creooltalen

Creooltalen zijn ontstaan in contactsituaties tussen verschillende groepen. Ze hebben waarschijnlijk hun basis in een pidgin. Pas als een pidgin als moedertaal gebruikt wordt, spreken we van een creooltaal.

  • De zogenaamde creolen zijn afstammelingen van Afrikaanse slaven. Hun taal is het Sranantongo, vroeger Neger-Engels genoemd. Sranantongo is ontstaan in de slaventijd toen Afrikanen uit verschillende delen van Afrika als slaven in Suriname werkten en een taal zochten om met handelaren en blanke plantage-eigenaren te communiceren. Het Sranantongo is beïnvloed door het Engels, Afrikaans, Portugees en Nederlands. Het is vandaag de dag sterk in opmars als omgangstaal en wordt vaak gebruikt door Surinamers met een verschillende moedertaal als zij met elkaar willen communiceren. Daarnaast is het te vinden in radio- en tv-programma’s. Het Sranantongo is niet gestandaardiseerd, al bestaan er wel commissies voor de standaardisatie, met name voor de spelling.
  • Er zijn in Suriname veertigduizend zogenaamde ‘marrons’, nakomelingen van de slaven die uit de plantages naar het oerwoud gevlucht waren. Daardoor worden er in Suriname verschillende marrontalen gesproken, vooral Aukaans (Ndyuka) en Saramaccaans. Andere creooltalen in Suriname zijn het Paramaccaans, Boni, Aluku en Matawai.

 

 

Aziatische talen

  • In Suriname leven veel Hindostanen, nakomelingen van emigranten uit Brits-Indië die na de afschaffing van de slavernij op de plantages kwamen werken. De voormalige contractarbeiders hebben nooit in Suriname op school gezeten en zijn hun moedertaal, namelijk Hindi-dialecten, blijven gebruiken. Wel ondergingen deze dialecten invloed van het Sranan en het Nederlands. Het Sarnami of Surinaams-Hindostaans is niet gestandaardiseerd maar er bestaan wel commissies voor de standaardisatie, met name voor de spelling. Het gebruik van deze taal is beperkt tot de Hindostaanse gemeenschap in Suriname. Het Sarnami reflecteert hun culturele identiteit en het is de taal voor intieme en emotionele aangelegenheden. Het filmpje hiernaast is een liedje in het Sarnami, Jai Jai Sarnaam (Lang leve Suriname).
  • Er leven in Suriname ook afstammelingen van contractarbeiders uit Hongkong. Het Chinees (voornamelijk Hakka of Kejia, een zuid-Chinese taal, maar ook Mandarijn-Chinees) wordt vandaag in Suriname gebruikt door een zeer besloten gemeenschap, al hebben zich intussen veel ‘nieuwe’ Chinezen in het land gevestigd. Zij hebben hun eigen Chinese tv en eigen Chinese kranten met Surinaams nieuws. Ze spreken echter al snel Sranantongo en het lijkt dan ook niet voor de hand te liggen dat Surinamers van andere afkomst Chinees zullen gaan leren.
  • In de twintigste eeuw haalde de Nederlandse regering Javaanse arbeiders uit de kolonie Nederlands-Indië (Indonesië). Zij werkten op contractbasis in Suriname en bleven er. Omdat ze nooit in Suriname op school hebben gezeten, hebben de oudere Javanen hun Indonesisch Javaanse moedertaal behouden. Door invloeden van andere talen zoals het Sranantongo, het Nederlands en het Sarnami is het Surinaams-Javaans ontstaan. Ook deze taal is niet gestandaardiseerd al bestaan er wel commissies voor de standaardisatie, met name voor de spelling. Het gebruik van het Surinaams-Javaans is beperkt tot de Javaanse gemeenschap.
  • Tot slot wordt het Libanees in Suriname gesproken.

 

Europese talen

  • Het Nederlands is in termen van functies de belangrijkste Europese taal in Suriname. Het is de enige onderwijstaal, de taal van het bestuur, de wetgeving en de wetenschap. Het Nederlands is wel beïnvloed door de andere talen die in Suriname gebruikt worden, zoals het Sranantongo.
  • Het Engels neemt sinds 1975 ook een belangrijke plaats in. Op economisch vlak zijn Suriname en de Caribische eilanden verbonden met de Carribean Community and Common Market (Caricom) (zie Kroon & Kurvers 2009). In die context speelt het Engels een belangrijke rol. De meeste Surinamers kunnen goed Engels. Ten minste een passieve beheersing van het Engels is in Suriname normaal. Engelstalige televisieprogramma’s worden bijvoorbeeld niet ondertiteld. Programma’s in andere talen worden vaak met Engelstalige ondertiteling overgenomen. Behalve de televisie bevorderen ook computerspelletjes en andere toepassingen de kennis van het Engels in Suriname.
  • Het (Braziliaans) Portugees speelt ook een steeds grotere rol in Suriname. Volgens de laatste volkstelling zijn er 13 000 Brazilianen in Suriname maar dat kunnen er in werkelijkheid nog veel meer zijn. In bepaalde wijken van Paramaribo is de invloed van de Brazilianen duidelijk merkbaar. Locale winkeliers kiezen er bijvoorbeeld bewust voor om (Braziliaans) Portugees te leren. Bepaalde overheidsadvertenties in Suriname verschijnen in drie talen, bijvoorbeeld voor de ordening van de goudsector verscheen een advertentie in het Nederlands, Engels en (Braziliaans) Portugees.
  • Het Frans wordt gebruikt door een selecte groep van Boslandcreolen die banden hebben met Frans-Guyana.

 

 

Belangstelling voor talen in Suriname

De belangstelling voor de eigen talen zoals het Sranantongo is recent toegenomen (zie Gobardhan-Rambocus 2013). Radio- en tv-programma’s bevorderen bijvoorbeeld het gebruik van het Sranantongo. Andere talen die in Suriname gesproken worden, kunnen geleerd worden in taalcursussen en er zijn verschillende culturele programma’s. Het is niet de Surinaamse overheid zelf die hier bijzondere inspanningen voor levert, maar voor veel van de cursussen en programma’s zijn de verschillende ambassades verantwoordelijk. Zo verzorgt de Chinese ambassade cursussen Mandarijn-Chinees en de ambassade van India organiseert cursussen Hindi in Paramaribo. Dankzij de Zuid-Amerikaanse buurlanden Venezuela en Brazilië kunnen Surinamers Spaans en (Braziliaans) Portugees leren in Paramaribo. Al deze cursussen maken het Surinamers mogelijk om voor vervolgstudies in andere landen te kiezen.