Citétaal of Algemeen Cité’s is een variëteit die wordt gesproken door jongeren in de omgeving van de stad Genk (Belgische provincie Limburg). Citétaal creëert een groepsgevoel en geeft uitdrukking aan de Genkse identiteit. Citétaal bevat onder andere invloeden uit het Arabisch, Engels, Italiaans, Grieks, Spaans en Turks. De basis is Nederlands, al worden bepaalde regels van de standaardtaal niet gevolgd. Citétaal is trendy, maar tegelijk wordt er vaak op neergekeken.
Citétaal of Algemeen Cité’s is een sociolect, d.w.z. een variëteit waarvan het gebruik beperkt is tot een bepaalde sociale groep, namelijk jongeren. Citétaal heeft zijn oorsprong in het steenkolencités, een variëteit waarin Italianen, Marokkanen, Turken en Grieken zich probeerden te behelpen toen zij na de tweede wereldoorlog in de Limburgse mijnen kwamen werken en met elkaar probeerden te communiceren. Rondom de mijn vormden de arbeidershuisjes zogenaamde cités, kleine woongemeenschappen. Het steenkolencités was gebaseerd op het Nederlands (vooral Limburgs dialect) en bevatte veel woorden uit andere talen, namelijk de moedertalen van de mijnwerkers. Het werd opgepikt door de jongere generatie. Citétaal werd voor het eerst beschreven door Ward Ramaekers in 1998, wiens werkstuk je bij het Meertens Instituut kunt lezen. Er is sindsdien wetenschappelijk onderzoek verricht naar Citétaal door de Belgische sociolinguïsten Stefania Marzo en Evy Ceuleers.
Kenmerken van Citétaal
De basis van Citétaal is het Nederlands. Verder bevat het onder andere invloeden uit het Arabisch, Engels, Italiaans, Grieks, Spaans en Turks.
In Citétaal wordt altijd het lidwoord de gebruikt. Sprekers onderscheiden niet tussen de – en het-woorden.
Er worden eigen betekenissen aan Nederlandse woorden gegeven, bv. vies weinig betekent ‘heel weinig’.
Er worden nieuwe Nederlandse woorden bedacht, bv. opmateriaal ‘sukkel’.
Opvallend is dat de s altijd als /sj/ uitgesproken wordt, zodat stijl klinkt als ‘sjtijl’.
De w wordt bilabiaal uitgesproken, zodat waarom klinkt als ‘oewaarom’.
Citétaal heeft een opvallend ritme. Dat is te danken aan de invloed van het Italiaans en de intonatie van het Limburgs dialect.
Wie spreekt Citétaal?
Citétaal werd oorspronkelijk vooral door allochtone jongeren in de omgeving van de stad Genk gebruikt. Ook autochtone jongeren uit de streek zijn Citétaal gaan gebruiken zodat het een echte omgangstaal onder jongeren is geworden. Jongeren gebruiken Citétaal alleen met vrienden, maar niet thuis. Ze vinden Citétaal leuk en het gebruik ervan creëert een groepsgevoel. Citétaal wordt gebruikt door hiphopgroepen waarvan op YouTube diverse clips te vinden zijn. YouTube draagt dus bij tot de verspreiding van Citétaal.
Het is zeer de vraag of Citétaal buiten de provincie Limburg verspreid zal raken. Maar in Genk breidt Citétaal zijn gebruik wel uit. Uit onderzoek blijkt dat de variëteit zelfs voorkomt bij volwassenen als uitdrukking van de Genkse identiteit. Reclame- en marketingcampagnes spelen in op de populariteit van Citétaal. De winkelketen Mediamarkt adverteerde in Genk door slogans in Citétaal op bussen te plaatsen, bijvoorbeeld: Mi jo wat een sjikke prijzen! (sjik betekent ‘fijn, prettig’). Citétaal werd zelfs gebruikt in een politieke campagne van een Genkse partij.
Op Citétaal wordt vaak neergekeken. Scholen hebben meestal een afwijzende reactie ten opzichte van Citétaal. Het gebruik ervan wordt geassocieerd met gebrekkig Nederlands. Wetenschappers wijzen er echter op dat de jongeren heel goed in staat zijn om in te schatten in welke situaties Citétaal niet geschikt is. Ze gaan bewust met de variëteit om en gebruiken standaardnederlands als het moet. In de video hiernaast komen verschillende meningen over Citétaal aan bod.
