In principe is de norm in Suriname het Algemeen Nederlands, dat in hoge mate overeenkomt met de Nederlandse standaardtaal in Europa. Maar het Nederlands in Suriname heeft eigen ontwikkelingen doorgemaakt die we niet in het Europese Nederlands terugvinden. Het heeft bijvoorbeeld woorden overgenomen uit andere talen die in Suriname gebruikt worden, zoals het Sranantongo. De Surinaamse realisatie van de Nederlandse standaardtaal kunnen we Surinaams-Nederlands noemen.
Surinaams-Nederlands is anders dan het Nederlands in België en Nederland. Dat zegt Jessica, Belgische stagiaire bij een Surinaamse krant.
‘Nederlands’ of ‘Surinaams-Nederlands’?
Zoals ook voor het Nederlands in België geldt, is de standaardtaal in Suriname een problematisch begrip. In principe is de norm in Suriname het Algemeen Nederlands, dat in hoge mate overeenkomt met de Nederlandse standaardtaal in Europa. Er worden echter eigen woorden voor Surinaamse zaken getolereerd (een gedeelte is te vinden in het Groene Boekje de officiële woordenlijst van de Nederlandse (standaard)taal, en in Van Dale, en er bestaat een eigen woordenboek van het Surinaams-Nederlands). Het is echter moeilijk om het ‘algemene’ Surinaams-Nederlands af te bakenen. Vooral is het lastig om de grens te bepalen tussen Surinaams-Nederlands doorspekt met (vernederlandste) leenelementen uit het Sranantongo aan de ene kant, en gevallen van codewisseling tussen Nederlands en Sranantongo aan de andere.
Meer lezen? Een mooi basisoverzicht over de situatie van het Nederlands in Suriname geeft de reportage Nederlands met een kleurtje in Taalschrift (2004). De Nederlandse Taalunie produceerde ook een leuke documentaire over het Nederlands op Surinaamse scholen.
Geen officiële erkenning voor het Surinaams-Nederlands
Het wordt in Suriname onderkend dat het Surinaams-Nederlands als eigen variëteit bestaat, maar die erkenning heeft geen officieel karakter. De standaardisering van het Surinaams-Nederlands is nog maar pas op gang gekomen. Een gedeelte van de woordenschat is opgenomen in het Groene Boekje en in Van Dale. Bovendien heeft Renata de Bies een woordenboek van het Surinaams-Nederlands uitgegeven. Er is tot dusver geen volledige wetenschappelijke beschrijving van de Surinaams-Nederlandse uitspraak en grammatica.
In de praktijk is er in Suriname geen duidelijke standaardtaalnorm. Op school volgen leerkrachten het model van de standaardtaal in Nederland. Maar zelf spreken ze een vorm van Surinaams-Nederlands in de klas en dat mogen de leerlingen ook. Dat is een verwarrende situatie.
Surinaams-Nederlands tegenover Nederlands in Europa
Waarin verschilt Surinaams-Nederlands van het Nederlands in Nederland en België? Er zijn twee opvallende kenmerken:
Het Nederlands in Suriname bevat elementen die voor Nederlanders en Belgen ouderwets overkomen. Dat komt doordat het Nederlands in Suriname, door de grote geografische afstand, niet meegedaan heeft aan bepaalde talige veranderingen in het Europese Nederlands.
Het Surinaams-Nederlands heeft eigen ontwikkelingen doorgemaakt die we niet in het Europese Nederlands terugvinden. Die ontwikkelingen zijn vooral te verklaren door het contact met andere talen die in Suriname gebruikt worden, zoals het Sranantongo. Verschillende kenmerken van het Surinaams-Nederlands gaan dan ook terug op taalcontact met deze taal.
